พิษวิทยา(Toxicology)

Tue Mar 12, 2013 1:51 pm

พิษวิทยา(Toxicology)
เป็นการศึกษาเกี่ยวกับสารพิษและกลไกที่สารนั้นมีอิทธิพลต่อระบบพยาธิสรีรวิทยาของสิ่งมีชีวิตพิษวิทยาจึงเป็นการศึกษาเกี่ยวกับคุณสมบัติทางเคมีและทางกายภาพของสารพิษ ผลทางพยาธิสรีรวิทยาและอาการที่แสดงออกของสารพิษเมื่อเข้าสู่สิ่งมีชีวิตรวมทั้งการศึกษาทางด้านวิธีการตรวจวิเคราะห์เชิงคุณภาพและเชิงปริมาณของสารพิษที่มีอยู่ในสิ่งมีชีวิตและในสิ่งไม่มีชีวิต
สารพิษ(Poisons) หมายถึงสารใดๆก็ตามที่เข้าสู่ร่างกายในปริมาณมากพอที่จะทําให้เกิดอันตรายต่อร่างกายซึ่งอาจทําให้เจ็บป่วยหรือตายได้โดยสารนั้นจะมีผลต่อการทําลายโครงสร้างหรือรบกวนระบบการทํางานของร่างกายประเด็นสําคัญจึงอยู่ที่ขนาดหรือปริมาณของสารที่ร่างกายได้รับ
ดังนั้นสารทุกชนิดสามารถก่อให้เกิดอันตรายต่อร่างกายได้หากร่างกายได้รับสารนั้นในปริมาณที่มากเกินไปถึงแม้โดยปกติสารนั้นจะจัดเป็นสารที่มีประโยชน์ต่อร่างกายก็ตาม เช่น การได้รับน้ําในปริมาณที่มากเกินไปในระยะเวลาจํากัดจะมีผลทําให้เกิดความไม่สมดุลของอิเล็กโตรไลต์จนอาจเป็นเหตุให้ตายได้หรือสารบางชนิดที่จัดว่านอกจากจะไม่มีประโยชน์ต่อร่างกายแล้วยังก่อให้เกิดโทษต่อร่างกายด้วย เช่นไซยาไนด์ และสารพิษอื่นๆ ถ้า ร่างกายได้รับเข้าไปในปริมาณน้อยจะไม่เกิดอันตรายต่อร่างกาย เว้นแต่ว่าจะได้รับสารนั้นในปริมาณที่มากขึ้นจนถึงระดับที่ก่อให้เกิดพิษได้ ซึ่งขนาดหรือปริมาณของสารที่ก่อให้เกิดพิษนั้นจะแตกต่างกันตามแต่ละชนิดของสารและค่าที่แตกต่างกันนี้จะเป็นตัวกําหนดระดับความรุนแรงของความเป็นพิษของสารนั้นด้วย

ซึ่งจะแบ่งสารพิษออกเป็น 6 ประเภท ตามขนาดที่ทำให้ตายได้ (lethal dose) ในคนหรือสัตว์ ดังนี้

Class of poisons	*LD50	Toxicity rating	ตัวอย่างเคมีสาร
1. Super toxic poison	< 5 mg/Kg	6	Digoxin Atropine Strychnine
2. Extremely toxic poison	5 - 50 mg/Kg	5	Amphetamine Antihistamines Opiates
3. Very toxic poison	50 - 500 mg/Kg	4	Dextrometrophan Aminophylline Amiriptyline Diazepam Barbiturates Salicylates Phenothiazines
4. Moderately toxic poison	0.5 - 5 g/Kg	3	Chlordiazepoxide Diphenylammine Disulfiram Sodium chloride
5. Slightly toxic poison	5 -15 g/Kg	2	Milk of magnesia Calamine lotion
6. Practically non-toxic poison	> 15 g/Kg	1	Glycerin Kaolin

*ค่า LD50 การวัดความรุนแรงของสารเคมีกำจัดแมลง ใช้หน่วย LD50 (Lethal dose 50%) เป็นหน่วยเปรียบเทียบ หมายถึง จำนวนสารเคมีบริสุทธิ์ 100% (หน่วยเป็นมิลลิกรัม/กิโลกรัม ของน้ำหนักหนูทดลอง) ซึ่งมีผลทำให้หนูทดลอง 100 ตัว มีโอกาสตายประมาณ 50 ตัว เมื่อป้อนสารเคมีชนิดนั้นเข้าทางปาก

จำแนกตามอวัยวะหรือระบบที่สารไปออกฤทธิ์ (Target organ or system)
1. Central nervous system poisons ได้แก่ CNS stimulants เช่น amphetamine , caffeine , strychnine เป็นต้น และ CNS depressants เช่น barbiturate , benzodiazepines , alcohols เป็นต้น
2. Liver poisons ได้แก่ paracetamol , isoniazid เป็นต้น
3. Kidney poisons ได้แก่ gentamicin , amikacin เป็นต้น
4. Lung poisons ได้แก่ ammonia , formaldehyde เป็นต้น
5. Muscle poisons ได้แก่ Smooth muscle poisons เช่น opiates และ Cardiac muscle poisons เช่น digoxin , quinidine , procainamide
6. Poison of the autonomic nervous system เช่น atropine
7. Poison of the blood and hematopoietic organ ได้แก่ antineoplastic agents , chloramphenicol , phenylbutazone , sulfonamide เป็นต้น

จำแนกตามคุณสมบัติทางเคมีหรือฟิสิกส์ของสาร
โดยจะแบ่งสารพิษออกเป็น 5 ประเภท คือ
1. Volatile poisons ได้แก่ alcohols , cyanide , carbonmonoxide เป็นต้น
2. Metallic poisons ได้แก่ lead , mercury , copper เป็นต้น
3. Toxic anions ได้แก่ nitrite , bromide เป็นต้น
4. Poison soluble in organic solvent ได้แก่ ยาชนิดต่างๆ ซึ่งอาจแยกได้เป็น 4 กลุ่ม ตามความเป็นกรดเป็นด่างของยา คือ
- Strong acidic compounds เช่น salicylates
- Weak acidic compounds เช่น barbiturates
- Neutral compounds เช่น meprobamate
- Basic compounds เช่น opiates , strychinine , amphetamine
5. Miscellaneous poisons ได้แก่ สารพิษที่ไม่สามารถจัดเข้าอยู่ใน 4 ประเภทแรก
[color=yellow]
)

credit: http://www.simedbull.com/journal_files/content_pdf/pdf_2515.pdf และ http://sgpt.thai-aip.net/subjects/pathology/toxic.html